- Lalremruati NgenteAsst. Professor, Mizoram Christian College
Greek ho khan Poetry hi an dahsang khawp mai a. Mihring hian thil thar siam chhuah theihna a nei lo a, siamtuin a din sa a hmu chhuak theiah an ngai chauh a. Thil pakhat, thil bik(great exception) awmin an ngai a. Greek hovin thil tam tak zinga thil bika an ngaih chu poetry hi a ni, poetry chu chunglam thiltihtheihna(divine inspiration) in mihringte rilrua a dah ni a ngaiin, an dahsang em em a. Greek philosopher Plato pawhin, “History ai chuan poetry hian thudik a hnaih zawk” a lo ti hial reng a. Chutiang khawpa Greek khawvelin mifing hmasa a a ngaih ten an lo ngaih ropui em em chu anih laiin, Pu Hmingtea chuan a poetry 100 chuang zet dah khawmna bu chu, ‘thil nawi te te, man nei tham lo chu’ ti a a hming vuahin, a han dah khawm a, a chhung thu han keu kual a, han chhiar tak tak phei chuan a bu hming hi ‘sumin a lei zawh rual loh chu’ ti a thlaksak te pawh a ch^kawm rum rum mai a. Mahse, he lehkhabu hmingah phenah hian Mizo pa zia leh ziak mite ze chhungril, inngaihtlawmna a lo lang a, chu poetry in mihring rilrua hahchawlhna leh hahdamna a pek thin nena han hmehbel chuan, a inhmeh em em thung si.
He lehkhabu hi phek 143 a chhah a ni a, Fraser Media & Publication kutchhuak a ni a, a paper quality leh a kawm thleng hian belhchian a dawl hle. He lehkhabuah hian ama kutchhuak bik hla hi ka chhiar sual loh chuan 142 a ni a, lehlin pahnih a tel a. Midang nena an inchhanna hla a remnaah, midang kutchhuak tlem azawng a tel, hla pahnih midangin amah an phuahna a tel a, pakhat zawk chu Spa Bawihtlung phuah a ni a, pakhat zawk erawh chu he lehkhabu ziaktu hian a phuahtu a chiang ngam tawh chiah lo a, Febry K.Zonunmawii niin a ring deuh a ni. Heng poetry zinga pahnih hi English a ni a, a dang zawng chu Mizo tawnga ziah a ni. Chung zinga a tam zawk chu mihring nun chaina poetry a ni a. Mitthi tawhte puala phuah a awm nual a, lunglenna thu leh hla tlem azawng a awm a, ram leh hnam chungchang tarlanna poetry a tam hle bawk.
Thihna hian Pu Hmingtea ngaihtuahna a lo luah tam ve tawh hle thin a ni ang tih, he lehkhabua poetry hrang hrang atang hian a rin theih a. Dairial chang hnute pual hla hi a hranpain paruk ngawt a dahkhawm a. Sonnet(tlar 14) hla zingah hian pathum, a pa Lalsiama thih cham kum khatna puala a phuah, Fam hnute ngaih tih hla bakah, Nunrawng Hringnun tih leh Tlangdang Atangin tih hi thihna chungchang chaina poetry a ni bawk a. Thihna chungchang a sawina ber hla ni kher loah pawh, thihna hi mihring nun sawifiah nan a hmang fo a. Mihring tawpna chu thihna a nih miau avangin, he lehkhabua nun a thlirna hla hrang hrang te hi thihnain a khaikhawm tih theih a ni. Mihringin khawvel eng a hmuh tirh atanga mihring nun a zawh chhohna zawng zawng chu, a thihna tur a panna kawng ni maiah a ngai a. Nunrawng Hringnun tih hlaah chuan,
tiin, mihring nun chu thihna a tawp tur anih thu leh, mihring chuan nitin a thih hun tur pana hma lam a pan zel thu a tarlang a. Minung khawvel atanga thih hnu piah lam ram thlir mai pawh chu duhtawk lovin, thih hnu piah lam ramah chu va tem tawh anga inchanin, a suangtuahna khawvel atang chuan thlarau khawvel atangin minung khawvel a rawn thlir let ve ta thung a. Minung khawvela khawsa te chuan buai reng renga an damlai nun chhiarin, duhthusam um nan an tha leh hun an hmang a. An hun leh tha sengin, duham takin an nunkhua hmang mah se; lungawina tur hmu chuang si lo va an nun an khawhral mai mai thu tarlangin,
tiin mihringten khawvela kan buaipui ber thil chu, mihring nuna a pawimawh ber lohzia a rawn au chhuahpui a. He hlaa nunna, thihna leh mihring nun a chai zelna chhunzawmna niawm takin, Kir Ka Rel Ang tih hlaah chuan,
tiin a hun kal tawh chu koh kir leh theih ni se, a nun hman dan tam tak thlak a, siamthat a duh thu a tarlang bawk. Mihring nunah hian eng nge tha ber a, eng nge dik ber? Engtia hun hman nge tha ber ang?tih hian he lehkhabu ziaktu rilru hi a luah nasat ve thin hle ka ring a. Mihring nunah hian eng nge hlu ber tih zawn chhuah nan a ngaihtuahna pawh a lo seng ve fe tawh thin Eng Nge Hlu? tih hla hian a tarlang chiang hle.
tiin hlu ber zawngin, mihring nuna thil tha leh hlu ber ber ni a lang a han khaikhin kual a. A chang chuan a hlate hian chhanna min pe lovin, zawhna min hnutchhiah a, philosopher ho kam chhuak ang maia lu a tih hai rum rum changte pawh a awm hial thin. Zawhna zawnga a vahvaihna khawvelah chuan a chhiartute min kailut a, chu khawvel manganthlak leh buaithlakzia chu fiah taka a chhawpchhuah rualin, beidawnna thu a chham rin lai ber pawha beiseina chelh tlat chunga, a chhanna a zawnna kawng erawh thawnthu ngaihnawm ber a tling si,
tih hla a phuah lai hi chuan a chhanna zawngtu hian damna kawl êng a hmu tan tawh niin a lang a. Pathian Meuh Chu tih poem-a
han tih hi chuan hahdamna, chawlhna leh thlamuanna a pai tawh tlat a ni. Mihring nun chhuta ngaihtuahna hmang thin mi anih laiin, Pu Hmingtea hi a chang chuan, lungleng ve thei tak, dar tlemte thlenga suangtuahna kawm a, lunglenna kurpui changte pawh nei ve thin mi a ni. Zantiang Lunglen hlaah chuan,
tiin a zan mu thei lo suangtuahna a rawn puang chhuak a. Hei bakah hian thian ngaih lunglenna te, nunhlui liam tawh hnu ngaia lunglenna te, zanreia thla eng lawmna hla te, khuanu ruatloh di puala phuah niawm tak, chhun pachang lunglen atanga lo chhuak hla ngaihnobei leh lunglenthlak tak tak a nei nual bawk.A hla tam zawk erawh chu ngaihtuahna hmang taka chhiar ngai, chik chet cheta a sawi tum niawm rin thiam theih chauhte an ni hlawm a. Ngun taka ngaihtuah a, a khawvela luhpui ve hnuah erawh “A ai a fiah zawk a awm chuang lo ang a”, tih theih tur khawpa chhungril lama fiah em em si a ni thin thung.
Pu Hmingtea hi ram leh hnam vei mi tak a ni a, dik ni a a hriatah chuan huaisen taka ding mai mi leh tul ni a a hriat chu, auchhuahpui ngam mai chi a ni a. Sorkar hnathawk a nihnain a phuar lo a, mi thenkhat huat a nih theihna tur pawisa lem lo va, a ngaihdan a puanchhuah mai ngamna phenah hian therhlo leh sum thianghlim lo beisei a phe chi a ni ngai lo vang, tih a rinawm. Ram leh hnam inrelbawlna, kohhran leh khawtlang nuna tha tawk lo leh siamthat ngai ni a a hriat te hi a vei nat ber vang pawh a ni mai thei, heti lam a rawn auchhuahpuina hi, a lehkhabu then hnuhnung ber ‘hla seiho’ a dahna huangchhungah a khung deuh vek a. Chung zinga mit la zual deuh pakhat chu Indona tih thupui hmanga Bung-6na thlenga a then phek 104-na atanga 136na thleng awh hi a ni. Anchhia tih thupui then atanga bultanin, bung 4naah chuan anchhe phurtu chu Mizoram anih thu a rawn tarlang a. Bung-5na Eng leh Thim Indona chungchang a chainaah chang 40 atanga 42naah chuan,
a rawn ti hmiah mai. He hla hnung chiaha a chhunzawmna niawm tak Zoram Hruaitu Eiru Mi Tan tihah pawh,
a rawn ti hmiah mai. Mizo Contemporary poetry a political satire kan hmuh tam zawk ziaktute chu thalai an ni a. Chung zingah chuan thalaite beiseina meisi chhemalhpui tuma political satire hmang a, a dik lo leh tha tawk lo lai ai chhuahpui a, a siamthatna kawng lo zawhpui ngar ngartu he lehkhabu ziaktu hi Mizo thalaite tan, a hlu takzet a ni!
He lehkhabuah hian lehlin pahnih a awm a. Great is thy faithfulness(I rinawm ropuizia, 58), A Tha Ber (It is well with my soul) tih a ni a. Hla lar tak, a lehlin pawh kan hriat lar tawh tak kha tawngkam dang, mawi leh ngaihnobei zetin a rawn letling a.
“A pawi lo, Chatuan nunna chang thei ilangin” ti a kan sak thin kha, “A tha ber, Ka thlarau tan chu chu a tha ber” tiin a rawn letling a. Translation lamah pawh talent a lo neih thatzia, he hla pahnih atang mai pawh hian a lang chiang hle a ni. He lehkhabua hla chi hrang hrang, Mizo tawngkauchheh mawi taka rem khawm, thu ngaihnobei leh lunglenthlak tak tak, poetic form leh technique chi hrang hrang hmanga cheimawi, ngaihtuah tithui leh zirchian tham tak takte hian mihring nun lairil khawrh chhuakin, a chhiartu tan mihring nun thlirna tarmit thar a pe a ni mai lo va.; a lo chhuahna Mizo hnam hian a dinhmun chiang taka a hmuh thiam theih nan darthlalang chhawpsakin, a siamthatna kawng a kawhhmuh a, a ziaktu hian a thuhmaah “Poet ka ni lo a, poet nih ka tum ngai hek lo(v)” tiin rawn intlawhkhalh viau mah se; he lehkhabu chhiartute hi chuan Mizo poet chhuanawm ber pawlah, kan chhal vek thoin a rinawm!
(Hei hi August ni 1, 2023-a C. Vanhmingliana poetry bu ‘Thil Nawi Tê Tê, Man Nei Tham Lo Chu’ thlirlawkna a ni).

Post a Comment